انتخابهای آقای بوردول و درسهایی برای ما

تصحیح یک نکته مربوط به مطلب پیشین :

تکیه کردن به حافظه و حکم دادن بر مبنای آن گاه می­تواند نتیجه­ای غم­انگیز داشته باشد. دوست ناشناسی لطف کرد و از من مرجع نظرسنجی­ای را جویا شد که در آن بوردول فیلم زنگ تفریح را به عنوان بزرگترین فیلم تاریخ سینما برگزیده بود. خوب، پس از مرور دوباره مرجع مورد نظر دریافتم که در بیان آن نکته اغراق کرده بودم. ممنونم از تذکر این دوست ناشناس. ولی روایت درست ماجرا به قرار زیر است:
بوردول در نظر سنجی سال 2002 سایت اند ساوند شرکت نکرده بود. ولی ده فیلم برتر او در نظرخواهی سال 1992 این مجله به ترتیب زیر هستند:

ناگهان بالتازار (برسون) – آغاز تابستان (اُزو) – ژنرال (کیتن) – چه سرسبز بود دره من (فورد) – ایوان مخوف (آیزنشتاین) – مصائب ژاندارک (درایر) – زنگ تفریح (تاتی) – پنجره عقبی ( هیچکاک) – قاعده بازی (رنوار) – سانشوی مباشر (میزوگوچی)

مجله سایت اند ساند انتخابهای به تفکیکِ منتقدان در سال 1992 را (بر خلاف سال 2002) در وب­سایتش منتشر نکرده و ناگزیر برای دسترسی به منبع اصلی (و در صورت عدم دسترسی به آرشیو چاپی این مجله - نظیر من) می­توانید به شماره 135 ماهنامه­ی فیلم رجوع کنید. در این آدرس نیز میتوانید این نظرسنجی را ببینید.

نظرخواهی جدیدتری از بوردول در چندین وب­سایت منتشر شده است (برای نمونه این آدرس را ببینید و همچنین این را). من منبع اصلی این نظرسنجی را پیدا نکردم. با این حال ده فیلم انتخابی او در این لیست اینها هستند:

دخترخانمهای روشفور (دمی) – آغاز تابستان (اُزو) – زنگ تفریح (تاتی) - سانشوی مباشر (میزوگوچی) – زیر درختان زیتون (کیارستمی) – آدمهای ساده (هارتلی) – جنایت موسیو لانژ (رنوار) – سور چینی (تسوایگ) – منشی همه­کاره­ی او (هاکس) – مرا در سنت لویس ملاقات کن (مینه­لی)

خب حداقل از یک بابت اشتباه نکرده­ام : زنگ تفریح در کنار آغاز تابستان و سانشوی مباشر تنها فیلمهایی هستند که در نظرسنجی دوم جایشان را حفظ کرده­اند !

اما نکته­ی اصلی :

حالا که بحث نظر سنجی و آقای بوردول شده است، بد نیست اشاره­ای هم به این نکته (ی جدیدتر) بکنم:
در اواخر سال گذشته و در سر و صدای انتخاب فیلمهای برتر سال پیش میان منتقدان و فیلمدوستان غربی، بوردول در حاشیه­ی یادداشتی مطلب زیر را منتشر کرد:

***

بهترین فیلمهای 1917:

الان در فصلی هستیم که هرکسی لیست فیلمهای برگزیده­اش را تنظیم می­کند. ما از این بازی دست کشیده­ایم. از یک طرف همه­ی فیلمهایی را که شایسته­ی انتخاب­اند ندیده­ایم. و از طرف دیگر، شکوه فیلمها به تدریج آشکار می­شوند، پس از آنکه سالها زمان داشتید تا رویشان تامل کنید. و سلیقه­های انتقادی چون گردبادی متغیرند. فراموش نکنید که جایزه­ی اول کن سال 1965 از آن فیلم The Knack ...and How to Get It شد.
پس حالا که زمان کافی گذشته است تا ما را مطمئن کند، بهترین فیلمهای سال 1917 ما، هم آمریکایی و هم " غیرانگلیسی زبان"، به قرار زیر اند:

The Clown - Denmark, A. W. Sandberg
Easy Street - U.S., Charles Chaplin
The Girl from Stormycroft - Sweden, Victor Sjöström
The Immigrant - U.S., Charles Chaplin
Judex - France, Louis Feuillade
The Mysterious Night of the 25th - Sweden, Georg af Klercker
The Narrow Trail - U.S., Lambert Hillyer
The Revolutionary - Russia, Yevgenii Bauer
Romance of the Redwoods - U.S., Cecil B. De Mille
Terje Vigen - Sweden, Victor Sjöström
Straight Shooting - US, John Ford
Thomas Graal’s Best Film - Sweden, Mauritz Stiller
Wild and Woolly - US, John Emerson

سال بعد، شاید لیست بهترینهایمان را از 1918 را منتشر کنیم.

***

و نکته­ی اصلی به نظرم در اینجاست مهمتر از انتخاب این یا آن فیلم. در این یکی دو روزه بحثی درگرفته است درباره­ی (به نوعی) نوشته­های بوردول و انعکاسش در ایران (کامنتهای مطلب اخیر وبلاگ مجید اسلامی را ببینید). فکر می­کنم آنچه (و شاید مهمترین نکته­ای که) می­توانیم از کسی در حد بوردول بیاموزیم در همین اشارات ساده و بازیگوشانه­اش در این چند سطر نهفته است (متوجه طعنه­های نهفته در همین چند سطر او هم به وضعیت حاکم بر نقد فیلم هستم)؛ دیدن و خواندن زیاد، تاخیر انداختن کار قضاوت، آمادگی برای پس گرفتن حکمها، همزمان عاشق و سختکوش بودن (شاید مهمتر ازهمه) ... و ما (و همه­ی ما) چقدر در این فضا به این درسها محتاجیم. ...
و یادآوری همین نکته بود که سبب شد پاسخ به کامنت این دوست ناشناس منجر به مطلبی مستقل و نسبتا طولانی شود !